„Złote” czy „zapomniane”? Dziewczyny Herkta, o których trzeba pamiętać

Mimo że był to największy sukces w historii polskiej koszykówki, kibice nie mogli zobaczyć triumfu reprezentacji w telewizji. Ówczesna ignorancja mediów ma w sobie coś symptomatycznego, bo o mistrzostwie Europy zdobytym przez Polki w Katowicach w 1999 roku wspomina się dziś rzadko. Bardzo dobrze więc, że Marek Cegliński w 20. rocznicę zdobycia złotego medalu postanowił odświeżyć pamięć o „Złotych dziewczynach”. Zasłużyły na taką właśnie książkę.

Są autorzy-koniunkturaliści, którzy wykorzystują falę sportowych sukcesów, pisząc o wielkich triumfatorach. Są też tacy, którzy podejmują tematy ważne lub upamiętniają drużyny oraz sportowców zasługujących na zachowanie w pamięci kibica. Marek Cegliński zdecydowanie zalicza się do tego drugiego grona. Najpierw byli „Srebrni chłopcy Zagórskiego”, w której to książce dziennikarz wraz z synem Łukaszem opisywał wicemistrzowską drużynę Witolda Zagórskiego z europejskiego czempionatu w 1963 roku. Ta znakomita reporterska pozycja ukazała się w 2013 roku i dla mnie do dziś pozostaje jedną z najbardziej niedocenionych książek sportowych ostatnich lat. Później był temat równie ciekawy, choć chyba jeszcze bardziej niszowy – historia sekcji koszykarskiej Legii Warszawa zatytułowana „Zieloni kanonierzy”. Ponownie współautorem był Łukasz Cegliński, a swoje trzy grosze dołożył również były zawodnik Wojskowych, Dariusz Pawłowski. Teraz Marek Cegliński wreszcie zadebiutował jako solista. W „Złotych dziewczynach” przybliża sylwetki koszykarek, które w 1999 roku dosyć niespodziewanie sięgnęły po mistrzostwo Europy. Być może książce brakuje nieco błysku, jaki charakteryzował dwie poprzednie pozycje, ale ponownie jest to kawał znakomitej lektury, która powinna stać się pozycją obowiązkową każdego kibica. Nie tylko tego, który interesuje się koszykówką.

Małgorzata Dydek i spółka

Gdyby zapytać przeciętnego kibica o nazwisko jakiejś polskiej koszykarki, pewnie większość wymieniłaby jedną osobę: Małgorzatę Dydek. Nic dziwnego – to w zasadzie jedyna zawodniczka, która przebiła się do powszechnej świadomości Polaków. Po części stało się to dzięki jej grze, po części dzięki rekordowemu wzrostowi 218 cm. Zawodniczka zwana „Ptysiem” była najważniejszą członkinią złotej drużyny, czego dowodem jest również książka Ceglińskiego. Nie, autor wcale nie zaczyna opowieści od opisu sylwetki Dydek. Wręcz przeciwnie – zostawia jej życiorys na sam koniec, dodatkowy rozdział poświęcając także smutnym okolicznościom jej przedwczesnej śmierci. To, co jest zdecydowanie godne pochwalenia, to fakt, że autor wszystkim najważniejszym zawodniczkom drużyny (poza rezerwowymi) poświęca tyle samo miejsca. To duża zaleta zwłaszcza dla koszykarskich laików (takich jak ja), bo z książki dowiedzą się podstawowych rzeczy o takich sportsmenkach jak Joanna Cupryś, Krystyna Szymańska-Lara, Patrycja Czepiec czy Ilona Mądra. Przyznam szczerze – o sukcesie polskich koszykarek słyszałem, ale z tamtej ekipy znałem wyłącznie Małgorzatę Dydek. Ba, nie wiedziałem nawet, który trener poprowadził Polki do triumfu. Dzięki książce Marka Ceglińskiego poznałem wszystkie osoby tworzące ekipę „Złotych dziewczyn”. Jak zwykle w życiu to bywa – ich życiorysy zawierają wiele ciekawostek, smaczków, ale też smutnych momentów.

Marek Cegliński przeplata krótkie biografie poszczególnych zawodniczek z opisem drogi Polek po złoto. Czyni to dosyć sprawnie, choć mam wrażenie, ze całość płynniej prezentowała się w „Srebrnych chłopcach Zagórskiego”. W „Złotych dziewczynach” fragmenty biograficzne są wyraźnie oddzielone od opisu turnieju, co nieco załamuje spójność książki. Są także rozdziały, w których autor opisuje na raz więcej niż jedną zawodniczkę, przez co do opisu wkrada się chaos. Momentami trudno się połapać, o której koszykarce akurat jest mowa (wpływ na to ma również używanie obok aktualnych nazwisk również tych panieńskich), ale to tak naprawdę nieliczne fragmenty. Całość ponownie jawi się jako świetna reporterska praca, dzięki której poznajemy od kulis złotą drużynę z 1999 roku. Możemy się dowiedzieć, która zawodniczka była nazywana „Dodą”, a która „białym Jordanem”. Przeczytamy również, życie której członkini naznaczone było chorobą męża, a która Polka trafiła do WNBA wyłącznie dzięki… kasecie ze skrótami zagranych przez nią meczów. Nie brakuje tutaj nawet wątków związanych z NBA – jest anegdota o Philu Jacksonie i siostrach Dydek, jest historia pewnej imprezy w posiadłości samego Charlesa Barkleya. Autor porozmawiał z niemal wszystkimi zawodniczkami oraz trenerem Herktem, dzięki czemu nie tylko stworzył kilkanaście ciekawych życiorysów, ale wiernie odtworzył również kulisy turnieju. Te dalekie były od ideału…

Szkoda, że Państwo tego nie widzą!

Mocną stroną książek Ceglińskiego była zawsze dobrze zbudowana narracja. „Złote dziewczyny” są kolejnym dowodem dużego talentu i nosa autora. Książkę rozpoczynają okoliczności przyznania Polsce organizacji mistrzostw Europy, co pozwoliło w spokoju przygotować się naszym zawodniczkom do turnieju. Te pierwsze fragmenty świetnie wprowadzają w lekturę i wciągają. Czytamy o prezentacji przygotowanej w trakcie starań o przyznanie organizacji mistrzostw świata, która bardzo się spodobała, ale nie pozwoliła na wygraną. Dzięki niej jednak Kajetan Hądzelek miał poważny argument, występując z propozycją zorganizowania w Polsce mistrzostw Europy. Ten wniosek spotkał się z akceptacją FIBA, ale nie oznaczało to wcale końca kłopotów organizatorów. Musieli zmienić miejsce rozgrywania spotkań, gdyż warszawski Torwar mimo zapewnień ministra sportu Jacka Dębskiego nie został wyremontowany. Z pomocą przyszły Poznań, Pruszków i Katowice, ale problemy były również w trakcie mistrzostw. Przed jednym ze spotkań sprzątaczka tak wyczyściła parkiet, że zawodniczki… nie mogły utrzymać na nim równowagi. Konieczne było przetarcie powierzchni roztworem wody z cukrem, co zapewniło w końcu dobrą przyczepność. Ciekawie dzieło się też w Spodku, gdzie po przejściu ulewy zaczął przeciekać dach (po raz pierwszy w historii obiektu!). Ot, szara polska rzeczywistość końca lat 90. Te wszystkie anegdoty Marek Cegliński jak zwykle opisuje z dużą swadą i dozą humoru, cały rozdział poświęcając największemu skandalowi – braku transmisji z najważniejszych spotkań w Telewizji Polskiej.

Dziś to nie do pomyślenia, ale kibice nie mogli śledzić na żywo w telewizji najważniejszych spotkań organizowanych w Polsce mistrzostw! Telewizja Polska po prostu nie wykupiła praw, nawet wtedy, gdy reprezentantki awansowały najpierw do półfinału, a później do finału. Cegliński tłumaczy okoliczności tej decyzji, informując jednocześnie, że jedyną możliwością śledzenia decydującego spotkania była relacja radiowa. Ciekawostką jest fakt, że po tej kompromitacji decyzję o odejściu z TVP podjął Marian Kmita, dziś szef sportu w konkurencyjnym Polsacie. Nie tylko telewizja mistrzostwa potraktowała jednak po macoszemu. Jak pisze Cegliński, duże redakcje nie wysłały korespondentów na turniej, bo nie wierzyły, że Polki mogą osiągnąć coś znaczącego. Czarę goryczy przelał fakt, że tuż po finałowym meczu koszykarki zostały zaproszone do Sportowej Niedzieli, ale ostatecznie nie pojawiły się na wizji. Program miał być nagrany na żywo w Katowicach. Małgorzata Dydek z koleżankami musiały się zerwać z pomeczowego bankietu, ale gdy dotarły na miejsce, wszyscy pracownicy poszli już do domu. W końcu udało im się wejść do studia, ale z niewiadomych przyczyn, mimo zaplanowanego wywiadu na żywo, nie doszło do niego. Zniesmaczone koszykarki opuściły studio… Tak wyglądały kulisy największego triumfu w historii polskiej koszykówki. Dobrze, że Marek Cegliński zdecydował się to wszystko opisać, gdyż rzuca to wiele światła również na to, dlaczego dziś o tamtym wielkim triumfie pamięta tak niewielu.

Sukces nieskonsumowany

Podsumowując, „Złote dziewczyny” to świetna reporterska pozycja nie tylko dla fanów koszykówki. Marek Cegliński po raz kolejny wykonał znakomitą robotę, rozmawiając z uczestnikami tamtych wydarzeń i sprawnie spisując ich wspomnienia. Ciekawe są nie tylko biogramy koszykarek, ale też kulisy turnieju. Całość ma jednak dosyć smutny wydźwięk – nie dość, że przez decyzję szefostwa TVP sukces Polek nie odbił się tak szerokim echem, jak powinien, to później nie został odpowiednio skonsumowany. Nie przyniósł pokolenia kolejnych wielkich koszykarek, nie dał awansu na mistrzostwa świata czy sukcesu podczas Igrzysk Olimpijskich w Sydney. Tajemnicza śmierć Małgorzaty Dydek też była ciosem dla drużyny i zwiastunem chudych lat w kobiecym baskecie. Na zakończenie warto kilka słów poświęcić sposobowi wydania publikacji. Twarda oprawa, kredowy papier, duża liczba archiwalnych zdjęć – to wszystko uatrakcyjnia lekturę, sprawiając, że staje się ona kolejną pozycją obowiązkową nie tylko dla fanów koszykówki. Dobrze, że Marek Cegliński upamiętnił w ten sposób największy sukces w historii naszego basketu i drużynę, która ten sukces, na przekór wszystkiemu i wszystkim, osiągnęła. „Złote dziewczyny” po prostu na to zasłużyły, nawet po 20 latach od swojego życiowego triumfu.

CZYTAJ TAKŻE:

• "Srebrni chłopcy Zagórskiego" [Recenzja książki Marka i Łukasza Ceglińskich]
• Historia koszykarskiej Legii Warszawa [Recenzja książki "Zieloni kanonierzy" Marka i Łukasza Cegliński oraz Dariusza Pawłowskiego]