Andrzej Gołota „Niepokonany w 28 walkach”. Recenzja książki Przemysława Osiaka

Choć Andrzej Gołota jest dla Polaków postacią kultową, bibliografia na jego temat prezentuje się zaskakująco skąpo. Po latach posuchy o naszym najsłynniejszym pięściarzu postanowił napisać Przemysław Osiak, a w zasadzie zaprezentować jego karierę w latach 1981-1997 w formie wywiadów z jego trenerami, rywalami, dziennikarzami, ludźmi, którzy go znali lub nim się inspirowali. Wyszła z tego bardzo dobra książka, która pokazuje, dlaczego Gołota nigdy nie został mistrzem świata.

Duże wrażenie robi wachlarz rozmówców, do których udało się dotrzeć autorowi. Są tutaj pierwsi trenerzy Gołoty: Czesław Ptak, Adam Kusior, Jerzy Rybicki oraz koledzy z reprezentacji amatorów (choć właściwszym określeniem byłoby: rywale): Dariusz Michalczewski i Henryk Zatyka, a także bokser Henryk Petrich (który akurat jako jedyny nie miał na pieńku z Gołotą). Oni wszyscy opowiadają o początkach głównego bohatera, twierdząc zgodnie, że był niezwykle utalentowanym pięściarzem i bardzo lubił ciężką pracę, ale jednocześnie podkreślając jego dziwactwa: izolowanie się od grupy, chodzenie własnymi ścieżkami czy nerwy, które zżerały go przed walką. Już w pierwszych rozmowach pada też teza na temat późniejszych niewytłumaczalnych zachowań Gołoty. Zdaniem Michalczewskiego i Zatyki, problemem było specjalne traktowanie tego zawodnika, którego trenerzy poddawali, gdy tylko wiedzieli, że może stać mu się krzywda. Koledzy z dawnych lat uważają, że przez takie postępowanie „Andrew” miał później kłopot ze stawieniem czoła rywalom i spalał się psychicznie. Choć wywiady znacząco różnią się od siebie – tutaj duża pochwała dla Osiaka, że w książce nie ma wielu powtórzeń, a kolejni rozmówcy dodają swoją część do historii Gołoty – w pierwszych rozmowach powtarza się opowieść o poddaniu Andrew w walce z Kubańczykiem Savonem. To pokazuje, że ta walka mogła mieć dużo znaczenie w późniejszej karierze Gołoty.

Niebezpieczne związki Andrzeja Gołoty

Jeśli mowa o początkach kariery pięściarza, byłem niezwykle ciekawy, czy w książce pojawi się wyjaśnienie okoliczności wydarzeń z Włocławka z maja 1990 roku, po których Andrzej Gołota był poszukiwany za pobicie i wyemigrował do USA. Ten wątek pojawia się w „Niepokonanym” kilkukrotnie, paradoksalnie najciekawiej i najobszerniej o następstwach tych wydarzeń opowiada promotor Andrzej Wasilewski. Jego ojciec Jacek (uznany prawnik i działacz Polskiego Związku Bokserskiego) pomagał bowiem w tej sprawie Gołocie. W wywiadzie Wasilewski junior zdradza, że kiedy odwiedzał w areszcie gangstera „Pershinga”, ten twierdził, że Andrew przez pół roku mieszkał w jego domu w Ożarowie Mazowieckim. Temat poruszony został również w rozmowie z Ziggym Rozalskim, który opowiada, że gdy do USA na walki przylatywał właśnie „Pershing”, mówił, że to m.in. on pomógł Gołocie wyjechać z kraju. Menadżer pięściarza podkreśla jednak, że nie wie, ile było w tym prawdy. Przeszłość głównego bohatera, która w mediach zazwyczaj jest tematem tabu, pojawia się więc na kartkach tej książki, ale zdecydowanie nie jest głównym wątkiem. Autor nie drąży tego tematu, niektórzy rozmówcy jawnie deklarują, że nie interesuje ich, co Gołota robił kiedyś. Z racji przyjętych przez Osiaka ram czasowych, z książki nie dowiemy się też praktycznie niczego na temat trudnego dzieciństwa pięściarza. Widać, że nie to były rzeczy, które nurtowały autora, gdy zasiadał do wywiadów.

Dlaczego Gołota uderzał poniżej pasa?

Czym jest więc „Niepokonany w 28 walkach”? Na pewno biografią Andrzeja Gołoty, ale ograniczoną do pierwszych kilkunastu lat jego kariery. Nie jest to jednak książka skupiająca się w stu procentach na głównym bohaterze. Miejscami bywa opowieścią o polskim boksie amatorskim (np. pierwszy wywiad z Januszem Pinderą), miejscami historią innych pięściarzy, jak Lennox Lewis czy Riddick Bowe, ale najlepiej określi ją chyba stwierdzenie, że jest to książka o dwóch walkach z Bowem, które były punktem kulminacyjnym kariery Andrzeja Gołoty. W zasadzie tylko ten wątek przewija się w większości rozmów (nieprzypadkowo kadr z walki z Amerykaninem wybrany został na okładkę), a autor dopytuje niemal wszystkich rozmówców o te dwa pojedynki. Dzięki temu dowiadujemy się wiele nowego na temat ciosów Gołoty poniżej pasa. Ronnie Shields, który przygotowywał Andrew do walk, zdradza, że Polak miał z tym problem już wcześniej, gdy rywal go „naruszał” nawet podczas sparingów. Wtedy trening przemieniał się w zwykła bijatykę, a Gołota i jego rywal okładali się „po klejnotach”. Amerykański rozdział kariery pięściarza to zresztą zdecydowanie najmocniejsza strona „Niepokonanego w 28 walkach”. Dziennikarze Przemysław Garczarczyk, Radosław Leniarski i Janusz Pindera bardzo dokładnie opisali bokserskie początki Gołoty w USA. Pada tam wiele nieznanych wcześniej wątków i poznajmy pięściarza takim, jaki jest prywatnie (doskonale zapamiętuje typografię miast, uwielbia nieruchomości i szaloną jazdę samochodem). To niezwykle cenne historie, które dotychczas przez nikogo nie było wyciągnięte od ludzi znających Andrew i zebrane w jednym miejscu.

Jan Paweł II, Andrzej Gołota I

Imponuje również liczba rozmówców ze Stanów Zjednoczonych, do których dotarł autor. Trenerzy Gołoty, jego promotorzy, ludzie z obozu Bowe’a czy wreszcie pięściarze Lennox Lewis oraz Danell Nicholson, z którymi mierzył się Polak. Dużą zaletą książki jest fakt, że każdy wywiad wnosi coś do lektury, odkrywa nowe fakty. Każdy, poza jednym, gdyż rozmowy z Rayem Mercerem w zasadzie mogłoby nie być. Mówi krótko, a o Gołocie tak naprawdę niewiele, bardziej skupiając się na sobie. Gdyby ten rozdział wypadł z książki, ta w ogóle by na tym nie ucierpiała. Wszyscy pozostali 22 rozmówcy zdecydowanie natomiast stanęli na wysokości zadania, a autor bardzo sprawnie przeprowadził rozmowy, zahaczając o kolejne wątki i pytając o kwestie, które w przypadku danej osoby były kluczowe. Można powiedzieć, że nie dało się napisać lepszej książki o Gołocie bez udziału jego samego i jego żony Marioli – Przemysław Osiak zrobił wszystko, żeby lektura była wartościowa dla czytelnika. Nawet wywiady z Aleksandrem Kwaśniewskim, Kazikiem Staszewskim i Marcinem Dańcem są ciekawe, bo pokazują, jak wielkim społecznym fenomenem był Andrzej Gołota. Dla przeciwwagi rozmówcy ze Stanów Zjednoczonych uświadamiają, że amerykańscy kibice traktują Polaka zupełnie inaczej. Owszem, znają go i stał się dla nich drugim po Janie Pawle II tak rozpoznawalnym obywatelem polski, ale nie uważają go za wybitnego pięściarza, a raczej faceta, który zasłynął nieczystymi uderzeniami. Amerykańscy dziennikarze i bokserzy nie umieszczają Andrew często nawet w pierwszej dziesiątce najlepszych pięściarzy schyłku XX wieku, co pokazuje, że fenomen Gołoty w Polsce bierze się głównie z braku sukcesów sportowych w latach 90. i ogromnej potrzeby posiadania bohatera, z którego moglibyśmy być dumni. To też niezwykle interesujący wniosek, jaki płynie z lektury „Niepokonanego w 28 walkach”.

Książka o Andrzeju Gołocie, jakiej potrzebowaliśmy

Podsumowując, Przemysław Osiak wykonał bardzo potrzebną i świetną pracę, tworząc tę książkę. Nie obejmuje ona pełnego okresu życia Andrzeja Gołoty i zdecydowanie nie jest ona pełnoprawną biografią pięściarza, ale przynosi nową wiedzę na temat kilkunastu lat jego kariery. Najmocniejszą stroną lektury jest zdecydowanie opis tego, jak wyglądały początki Andrew w Stanach Zjednoczonych, a także jakie były okoliczności jego najsłynniejszych walk: z Riddickiem Bowem, Mikiem Tysonem czy Lennoksem Lewisem. Temat życia i kariery Gołoty na pewno nie został wyczerpany, ale nową wiedzę może dostarczyć już wyłącznie on sam. Miejmy nadzieję, że kiedyś do tego dojdzie. W oczekiwaniu na autobiografię najsłynniejszego polskiego pięściarza zdecydowanie warto sięgnąć po książkę „Niepokonany w 28 walkach” – to kawał wartościowej lektury.

CZYTAJ TAKŻE:

• Pięści anioła Zbigniewa Pietrzykowskiego. Biografia dżentelmena ringu [Recenzja książki Leszka Błażyńskiego]
• Tyson Fury bez maski. Autobiografia boksera, która daje do myślenia [Recenzja książki Tysona Fury'ego]
• Mike Tyson i „Jego prawda” [Recenzja książki Mike'a Tysona i Larry'ego Slomana]
• Mistrz Jerzy Kulej [Recenzja książki Marcina Najmana]