Stary, dobry Harry

Po przeczytaniu wspomnień sir Aleksa Fergusona byłem przekonany, że to najlepsza książka, jaką kiedykolwiek napisał menedżer piłkarski i długo nie pojawi się taka, która będzie w stanie jej dorównać. Mając za sobą lekturą autobiografii „Zawsze pod kontrolą” Harry’ego Redknappa muszę jednak zweryfikować ten pogląd. Dzieło szkoleniowca Queens Park Rangers czytało się bowiem równie dobrze jak książkę jego starszego kolegi po fachu.

Podobieństw miedzy tymi trenerami jest zresztą znacznie więcej. Choć Ferguson urodził się ponad pięć lat wcześniej niż Redknapp, można powiedzieć, że obaj są reprezentantami tego samego pokolenia. Co za tym idzie, obaj nadają na podobnych falach, a sposób ich patrzenia na futbol też momentami staje się zbieżny. Można to wyczuć, czytając ich wspomnienia, choć oczywiście trzeba pamiętać, że wieloletni menedżer Manchesteru United jest dużo bardziej utytułowany. O ile jednak „Fergie” pracował przez dobre kilkanaście lat z drużyną z absolutnej światowej czołówki, tego samego nie można powiedzieć o jego młodszym koledze. Zespoły, które prowadził Redknapp, to drużyny o dużo mniejszym potencjale, więc mizerna liczba trofeów na koncie tego szkoleniowca nie może dziwić. W tym aspekcie Ferguson wyprzedza trenera QPR o kilka długości, ale już na poletku pisarskim obaj panowie stają się równorzędnymi konkurentami.

Czasy się zmieniają, Redknapp pozostaje

O tym, jak do spisania swoich wspomnień podszedł sir Alex Ferguson, pisałem jakiś czas temu w recenzji jego „Autobiografii”. Podkreślałem przede wszystkim fakt, że były menedżer „Czerwonych Diabłów” napisał książkę na własnych zasadach. To samo można powiedzieć o Redknappie, choć jego biografia nie cechuje się tak wielką swobodą w kolejności przedstawiania zdarzeń. Autor pozycji „Zawsze pod kontrolą” stara się raczej trzymać chronologii. Zaczyna wprawdzie opisem procesu, który toczył się między innymi przeciwko niemu od 2007 roku, a następnie przechodzi do tematu spekulacji dotyczących objęcia przez niego funkcji szkoleniowca reprezentacji Anglii (2012 rok), a więc zaburza porządek, ale to zabieg, który stosuje wielu autorów wspomnień. Jest to rodzaj wprowadzenia do lektury – na kolejnych stronach menedżer trzyma się chronologii wydarzeń, rzadko pozwalając sobie na wybieganie w odległą przyszłość czy tworzenie długich dygresji na temat tego, co miało miejsce wcześniej.

O ile w „Autobiografii” Fergusona ten właśnie brak uporządkowania był dużą zaletą, która czyniła z jego książki interesującą i nieszablonową lekturę, atutów w przypadku wspomnień Redknappa należy szukać gdzie indziej. Na pozytywny odbiór jego biografii wpływa przede wszystkim to, w jaki sposób opowiada o swoim życiu. Trener Queens Park Rangers czyni to za pomocą bardzo licznych anegdot, a że podczas przygody z piłką miał styczność z kilkoma pokoleniami wspaniałych brytyjskich piłkarzy, w „Zawsze pod kontrolą” nie brakuje ciekawych opowieści na ich temat. Jest kapitany rozdział o Bobbym Moorze, który pokazuje, że nawet najwspanialszy zawodnik w historii angielskiej piłki może zostać zepchnięty na margines przez własny klub i dopiero po śmierci zostać doceniony, jest kilka obszernych fragmentów o piłkarzach takich jak George Best, Frank Lampard (senior i junior), Rio Ferdinand czy Joe Cole. To zdecydowanie zwiększa wartość książki, gdyż czytelnik ma okazję poznać kilka faktów z ich życia, o których nie miał zielonego pojęcia (chociażby morderczy trening biegowy obu Lampardów, który pozwolił im poprawić szybkość czy dobroduszność Besta).

Z boiska na trenerską ławkę

Warto w tym miejscu wspomnieć, że choć większość kibiców kojarzy Redknappa przede wszystkim z trenerskiej ławki, był on wcześniej niezłym graczem, który miał okazję trenować i grać w West Hamie u boku takich sław jak wspomniany Moore. Swojej piłkarskiej karierze autor poświęca w książce sporo miejsca, zaczynając oczywiście od opisu podwórkowych początków, a następnie przedstawiając kolejne jej etapy – West Ham United, Bournemouth, Brentford i amerykańskie Seattle Sounders, gdzie zresztą rozpoczęła się jego trenerska przygoda. Na kolejnych stronach Redknapp pisze już tylko o niej, ale – tutaj ponownie warto odnieść się do „Autbiografii” Fegusona – czyni to nieco inaczej niż starszy kolega po fachu. O ile „Fergie” skupił się przede wszystkim na 27 latach spędzonych w Manchesterze (co jest absolutnie zrozumiałe), autor pozycji „Zawsze pod kontrolą” obszernie pisze o kulisach pracy przede wszystkim w niższych ligach – Third Division (Bournmouth) czy Division One (Portsmouth).

W tym także tkwi siła jego wspomnień, gdyż o kulisach pracy na tym poziomie nie pisze się tak często jak o okolicznościach spotkań na najwyższym szczeblu. Futbol w niższych ligach lub słabszych klubach, gdzie często brakuje pieniędzy na podstawowe potrzeby, to zupełnie inna bajka i radzenie sobie w takich warunkach wymaga posiadania wielu różnych zdolności, co i tak nie zawsze kończy się sukcesem (patrz QPR). To chyba jeden z ciekawszych aspektów książki Redknappa, gdyż autor bardzo dokładnie przedstawia swoją pracę – pisze o obserwacji i ściąganiu utalentowanych zawodników, trikach negocjacyjnych, kompletowaniu sztabu szkoleniowego czy swoich relacjach z prezesami (które nie zawsze należały do najlepszych). Pod okiem obecnego szkoleniowca Queens Park Rangers dorastały takie talenty jak Frank Lampard, Joe Cole, Rio Ferdinand czy Michael Carrick, a miał on okazję pracować także z innymi gwiazdami światowej piłki – Paolem Di Canio, Paulem Mersonem czy Gareth’em Balem. O relacjach z tymi graczami, a także ich usposobieniu pisze w swojej książce, co jest niesamowicie interesujące i sprawia, że od pozycji „Zawsze pod kontrolą” wprost trudno się oderwać.

Poczciwy Harry

I tak przez blisko 450 stron polskiego wydania autobiografii Harry Redknapp prowadzi czytelnika przez świat brytyjskiego futbolu. Wątków, które przy tej okazji porusza i anegdot, które przytacza, jest mnóstwo. Od tego, jak zmieniła się piłka nożna, rola szkoleniowca i podejście do niej kibiców oraz zawodników, przez ocenę, czy można być menedżerem bezstresowo podchodzącym do swojego zawodu, a na innych sprawach, takich jak wyścigi konne (Redknapp jest ich pasjonatem), skończywszy. Zagłębiając się w kolejne strony książki brytyjskiego szkoleniowca można wyobrazić sobie poczciwego pana po sześćdziesiątce, który siada w bujanym fotelu i snuje futbolowe opowieści. W żadnym wypadku nie są to jednak historie, które wywołują ziewanie. Wprost przeciwnie – z każdą następną stroną czytelnik coraz mocniej daje się wciągnąć w życie Harry’ego Redknappa i chce dowiedzieć się, jak potoczy się ono dalej. To duża zaleta autora, że potrafił uczynić ze swoich wspomnień tak pasjonującą opowieść, którą czyta się z dużą uwagą.

Podsumowując, trzeba stwierdzić, że „Zawsze pod kontrolą” to świetna autobiografia menedżera, który choć może nie ma na koncie wielkich sukcesów, ma bardzo ciekawe życie i potrafi interesująco o nim opowiadać. Wybierając się z autorem w podróż po jego futbolowym świecie wprost nie sposób go nie polubić. Można oczywiście krytykować fakt, że do wielu ocen podchodzi bezkrytycznie (choćby w przypadku opisywania sprowadzonych przez siebie piłkarzy, nad którymi najczęściej się rozpływa), ale trudno nie zauważyć, że świetnie sprawdza się w roli gawędziarza. Czy Redknapp podczas pisania wspomnień spisał się lepiej niż Ferguson? Trudno powiedzieć. Na pewno obie biografie tych szkoleniowców są inne, więc najlepiej przeczytać zarówno jedną, jak i drugą książkę. Myślę, że żaden kibic nie będzie żałował sięgnięcia po „Zawsze pod kontrolą”, bo to dzieło pisane przez kolejnego brytyjskiego trenera, który na piłce nożnej zjadł zęby. Ten fakt powinien być wystarczającą rekomendacją.