Sport w PRL-u

Mimo młodego wieku Krzysztof Szujecki w swoim dorobku ma już kilka książek. Najnowsza z jego publikacji nosi tytuł „Życie sportowe w PRL” i opowiada o największych sukcesach polskich sportowców w latach 1945-1989. Autorowi udało się stworzyć ciekawe podsumowanie okresu, który zaowocował wieloma rekordami i mistrzowskimi tytułami Biało-Czerwonych.

W lipcu 2012 roku ukazała się książka „Życie sportowe w Drugiej Rzeczypospolitej”, która, jak wskazuje tytuł, poświęcona była rodzimemu sportowi w latach 1918-1939. Pod koniec maja tego roku Wydawnictwo Bellona wypuściło na rynek kolejną pozycję Krzysztofa Szujeckiego, która jest kontynuacją tego, co przed dwoma laty zapoczątkował autor. Młody historyk w niedawnym wywiadzie dla bloga zapowiadał, że nie zamierza poprzestać na dwóch publikacjach. Marzy mu się trylogia, która wkrótce ma zostać uzupełniona o ostatnią część, tym razem traktującą o sporcie w Polsce po 1989 roku. Umowa z firmą wydawniczą została już podpisana, więc pozostaje tylko czekać na następną publikację Szujeckiego. Przede wszystkim dlatego, że podczas prac nad „Życiem sportowym w PRL” młody autor spisał się całkiem nieźle.

Peerelowski sport w pigułce

Zadanie, którego się podjął, wcale nie było łatwe. Spisanie dziejów polskiego sportu w obfitującym w sukcesy okresie PRL-u musiało nastręczać wielu trudności: Które osiągnięcia wybrać? Na których dyscyplinach się skupić? Czy pisać po raz kolejny o tym, o czym media przypominają przy każdej okazji (Wembley, „Gest Kozakiewicza”, skok Wojciecha Fortuny), czy lepiej więcej miejsca poświęcić temu, o czym nie pisze się tak często? Dylematów było z pewnością sporo, a sprawy nie ułatwiał fakt, że autor do dyspozycji miał stosunkowo niewiele miejsca. Książka liczy ostatecznie nieco ponad 250 stron i choć wydaje się, że na tak przekrojowy temat to niewiele, Krzysztof Szujecki bardzo sprawnie zmieścił na kartkach „Życia sportowego w PRL” wszystko co najważniejsze.

Młody historyk swoje dzieło zaczyna od nakreślenia obrazu tego, jak wyglądał sport na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej. Wyszło to ciekawie – jest oczywiście o organizowaniu konspiracyjnych rozgrywek piłkarskich w Warszawie i innych miastach, o czym każdy kibic słyszał, ale jest także o wielu faktach, o których przeciętna osoba interesująca się sportem niekoniecznie musiała wiedzieć. Mnie zaskoczyła na przykład historia Jerzego Iwanowa-Szajnowicza, przedwojennego pływaka i waterpolisty AZS Warszawa, który stał się bohaterem Grecji i doczekał pomnika w Salonikach. Choć w Polsce jest postacią słabo znaną (usłyszałem o nim po raz pierwszy), podczas wojny wsławił się wieloma skutecznymi akcjami sabotażowymi, z wysadzeniem gmachu NSDAP w Atenach na czele. Niezwykła historia wygrzebana z książki „Sport akademicki w relacjach i we wspomnieniach”, która zachęciła mnie do tego, żeby zajrzeć do publikacji z 2009 roku.

Cytaty „ożywiają” książkę

Na kolejnych stronach jest równie interesująco, zwłaszcza dla pasjonata książek sportowych. Autor korzysta bowiem z kilkudziesięciu opracowań, cytując w swoim dziele m.in. wspomnienia sportowców lub relacje dziennikarzy sportowych, którzy byli świadkami sukcesów rodaków. Jest kilka pozycji, które znam – chociażby wspomniana powyżej publikacja opracowana przez Ryszarda Wryka, często cytowane „Przeżyjmy tojeszcze raz” Bohdana Tomaszewskiego, „Polscy olimpijczycy XX wieku” Bogdana Tuszyńskiego czy „Mistrzowie nart” Haliny Zdebskiej, ale jest także kilka książek, które trafiły na moją listę lektur do kupienia. Do tego grona dołączyły m.in. biografia Józefa Łuszczka czy wspomnienia Rogera Vereya. Pewnie gdyby nie lektura „Życie sportowego w PRL”, nie wiedziałbym, że podobne pozycje ukazały się na rynku.

Nie każdy sięgnie jednak po publikację Szujeckiego z chęcią znalezienia w niej kilku pozycji sportowych, w które warto się zaopatrzyć. Większość czytelników weźmie do ręki książkę, aby dowiedzieć się czegoś o tym, jak polski sport wyglądał w okresie PRL-u. Trzeba przyznać, że osoba, która tak postąpi, na pewno nie będzie rozczarowana. Warto w tym miejscu jednak zaznaczyć, że dzieło wydane przez Bellonę nie jest pozycją reporterską. Autor nie spotykał się osobiście ze sportowcami, nie starał się „wyciągnąć” z nich nowych wspomnień, tak jak w przypadku publikacji „Wrocław, sport, PRL” robił to Sławomir Szymański. Szujecki korzysta z innych książek, dosyć często je cytując, co uatrakcyjnia treść i nadaje jej lżejszy charakter. Dzięki temu „Życie sportowe w PRL” nie przybiera formy nudnawego opracowania naukowo-badawczego, a staje się atrakcyjną dla czytelnika opowieścią, która „żyje”. Ten cel autorowi udało się osiągnąć, bo książkę czyta się bardzo szybko i nie powoduje ona u odbiorcy efektu znużenia. To zdecydowanie duży plus, gdyż mamy tu do czynienia z publikacją historyczną, a te nie zawsze są tak interesujące od pierwszej do ostatniej strony.

Wreszcie docenieni

Podczas czytania „Życia sportowego w PRL” starałem się znaleźć jakiś klucz, którym kierował się autor przy wyborze opisywanych wydarzeń. Znalazłem jeden – jego pasję. Jak wiadomo, Krzysztof Szujecki szczególnie interesuje się sportami zimowymi. Jego pierwsze książki poświęcone były właśnie białym dyscyplinom („Mistrzowie śnieżnych aren” oraz „140 lat z dziejów polskich sportów zimowych”). Nic więc dziwnego, że w swojej najnowszej publikacji sporo miejsca poświęca na opis osiągnięć narciarzy, bobsleistów czy łyżwiarzy. To kolejna zaleta jego dzieła, gdyż o ile o wyczynach lekkoatletów, piłkarzy oraz siatkarzy mówi się wiele, o postaciach takich jak Grzegorz Filipowski, Erwina Ryś-Ferens czy Mieczysław Dynius – znacznie mniej. Dobrze więc, że w najnowszej książce młodego historyka proporcje te zostały dobrze wyważone i o sportach zimowych oraz letnich jest mniej więcej tyle samo. Sportowcy śnieżnych i lodowych dyscyplin w końcu zostali docenieni.

Właściwe podzielenie miejsca w książce było zresztą kluczem do sukcesu pozycji „Życie sportowe w PRL”. Z jednej strony bowiem czytelnik nie jest zanudzany ciągłymi opowieściami o tym, o czym słyszał już mnóstwo razy – co jakiś czas pojawia się jakaś mało znana historia, która potrafi zaskoczyć, jak siedem medali saneczkarzy zdobytych na mistrzostwach świata w Krynicy w 1958 roku. Z drugiej strony nie jest też tak, że książka opowiada wyłącznie o mniej znanych zawodnikach, marginalnie traktując tych, których sukcesy trafiały na pierwsze strony gazet. Żadne z wielkich sportowych wydarzeń nie zostało pominięte – jest m.in. o piłkarskim meczu Polska-ZSRR i dwóch bramkach Gerarda Cieślika, jest o zwycięstwie polskich hokeistów nad radzieckimi sportowcami na mistrzostwach świata w 1976 roku, jest o wyczynach Ireny Szewińskiej, a nawet osiągnięciach Wandy Rutkiewicz, Jerzego Kukuczki czy Waldemara Marszałka.

Lektura dla każdego

Książka Krzysztofa Szujeckiego jest więc znakomitym podsumowaniem ponad 40 lat polskiego sportu w okresie PRL-u. Dzieło młodego autora świetnie ukazuje, jak rodzima kultura fizyczna odradzała się po II wojnie światowej, by osiągnąć apogeum w latach 70., a później notować powolny spadek. Twórca publikacji w podsumowaniu pokusił się o krótkie przedstawienie przyczyn takiego stanu rzeczy, ale na kartkach książki raczej nie skupia się w znaczącym stopniu na politycznym czy propagandowym wymiarze sportu w PRL-u. Przedstawia życiorysy najważniejszych sportowców, ich osiągnięcia oraz przebieg zawodów, podczas których święcili największe sukcesy. Myślę, że dla każdego kibica, który interesuje się sportem nie od dziś, „Życie sportowe w PRL” jest idealną pozycją do tego, aby odświeżyć wspomnienia. Dla młodszych czytelników lektura książki Szujeckiego też będzie z pewnością wartościowa, gdyż mogą dzięki niej poznać dzieje polskiego sportu w latach 1945-1989 w skrótowej, a zarazem przystępnej formie. Dobrze, że powstała taka publikacja, bo choć „te czasy już nie wrócą”, trzeba dbać o to, aby pamięć o nich przetrwała.